Śruby to elementy łączne stosowane w niemal każdej branży i segmencie gospodarki. Przemysł produkcyjny, branża budowlana, szeroko pojęte stolarstwo, a nawet medycyna z szczególnym uwzględnieniem chirurgii. Śruby, ze względu na swe różnorodne zastosowania oraz zasadnicze różnice miedzy innymi w materiale z którego zostały wykonane, kształcie czy długości zostały poddane normalizacji. Zanim przejdziemy do omawiania norm jakim muszą podlegać konkretne śruby, omówimy pokrótce najbardziej podstawowe różnice w ich budowie.
Różnice w budowie śrub.
- Trzpień (walec śruby) – wyróżniamy śruby z walcem pasowanym, z średnicą identyczną średnicy gwintu oraz o średnicy podobnej do gwintu.
- Łeb (główka/góra śruby) – na rynku występują śruby z wieloma różnymi modelami główki są to między innymi śruby z uszkiem, z oczkiem, z główką kulistą, młoteczkową, w kształcie trójkąta czworokąta oraz sześciokąta. Istnieją również śruby bez główkowe oraz o główce walcowej.
- Gniazdo – w większość przypadków to właśnie gniazdo determinuje sposób wykorzystania śruby, jej zastosowanie oraz sposób montowania. Wyróżnia się gniazda kluczowe: czworo i sześciokątne. Gniazda wkrętakowe: rowkowe, krzyżowe oraz gwiazdowe.
- Gwint – najbardziej charakterystyczny element śruby. Poza katem i gęstością uzwojenia gwintu, rozróżniamy jeszcze śruby z gwintem na części lub całej długości walca.
- Końcówka śruby – w zależności od zastosowania stosuje się zakończenia płaskie, soczewkowe, wgłębione, czopowe i stożkowe.
Wszystkie wyżej opisane różnice w budowie śrub, pozwalają dobrać odpowiedni model do konkretnych potrzeb. Wysoka różnorodność wymusiła znormalizowanie oraz precyzyjne określeni podziału śrub. Istnieją trzy przyjęte normy, które mają zastosowanie w przypadku śrub. Są to normy: DIN, PN oraz ISO.
Omówienie poszczególnych norm, którym podlegają śruby.
– Norma DIN – Deutsches Institut fur Normung (DIN) to norma stworzona i wprowadzona do użycia przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny. Jest uznawana w wielu krajach świata, również poza Europą. Przykłady śrub określonych ta normą: DIN 962, DIN 440
– Norma ISO – International Organization for Standarization. Ta międzynarodowa organizacja normalizująca uznawana jest na całym świecie a zakres norm, które stworzyła i wprowadziła, obejmuje każda dziedzinę życia i przemysłu. Przykłady śrub określonych ta normą: ISO 7380
– Norma PN – Polska Krajowa Jednostka Normalizacyjna wprowadziła do użytku na terenie kraju zestaw norm, które stale podlegają kontroli i nadzorowi również przez instytucje zewnętrzne. Polska Norma (PN) potwierdza, że producent oraz oferowane przez niego produkty odpowiadają ściśle określonym kryteriom oraz zdobyły uznanie w dziedzinie jakości i standardów produkcji. Przykłady śrub określonych ta normą: PN 82343, PN 82406
Konwersja poszczególnych norm.
W internecie, najczęściej na stornach producentów śrub, dostępne są specjalnie przygotowane tabele konwersji norm. Pozwalają one na dobranie śrub, które spełniają dokładnie te same wymagania dla każdej z norm o ile jest to możliwe. Dla przykładu śruba z łbem kulistym ISO 7380 nie posiada swoich odpowiedników w normie DIN i PN. Tabele pozwalają zamieniać jedną normę na inną nie zmieniając przy tym specyfikacji śruby.
Szczegółowe informacje oraz wiedza na temat norm jakimi objęte są śruby pozwalają unikać błędów przy produkcji maszyn i urządzeń. Ma to ogromne znaczenie chociażby ze względów bezpieczeństwa. Wiedza w tym zakresie pozwala konstruktorom zadbać by projektowane oraz oddawane w ręce klientów maszyny pracowały bez narażania zdrowia i życia operatorów.
Artykuł powstał przy współpracy z firmą Stalmut – hurtownią zaopatrującą przedsiębiorstwa w śruby, nakrętki, podkładki i inne elementy złączne.